De wijk Tussen de Vaarten in Almere Stad is een vreemde eend in de bijt. Waar de meeste wijken in dit stadsdeel eindigen op ‘-wijk’, zoals Filmwijk, Parkwijk, Muziekwijk, Waterwijk en Literatuurwijk, draagt Tussen de Vaarten een andere naam. Oorspronkelijk was het de bedoeling om de wijk ‘Kunstwijk’ te noemen, omdat alle straatnamen zijn vernoemd naar beeldend kunstenaars en schilders. Toch werd dit plan uiteindelijk afgekeurd.
Almere bestaat uit verschillende stadsdelen, elk met een eigen identiteit. De naamgeving van wijken speelt daarbij een belangrijke rol. Aan de naam van een wijk is vaak te zien in welk stadsdeel deze ligt, wat helpt bij de oriëntatie. Zo eindigen de wijknamen in Almere Haven op -en, in Almere Stad op -wijk, in Almere Buiten op -buurt, in Almere Hout op -horst en in Almere Poort op -kwartier.
Een naam voor de eeuwigheid
Het kiezen van wijk- en straatnamen is een zorgvuldig en langdurig proces. Een naamgevingscommissie bepaalt de namen van openbare ruimten. Lammert Wierstra is oud-lid van deze commissie en was betrokken bij de naamgeving van Tussen de Vaarten. “Wat wij besluiten, is voor de eeuwigheid”, benadrukt hij.
“De naam wordt voorgesteld in een nota aan het college van burgemeester en wethouders. Zij nemen het besluit, niet de commissie of de gemeenteraad. Daarna wordt het ingetekend op kaarten, gaan de plannen naar de straatnaambordfirma en worden de borden uiteindelijk geplaatst”, zegt Lammert.
Niet netjes zou blijven
Lammert legt uit waarom ‘Kunstwijk’ het niet haalde. “Het college van burgemeester en wethouders had twijfels of die naam in de volksmond netjes zou blijven. Ze vreesden dat ‘Kunstwijk’ zou worden verbasterd tot ‘Kustwijk’. Maar eigenlijk bedoelden ze iets anders: ‘Kutwijk’. Dat risico wilden ze niet nemen.”
Ondertussen werd het gebied door de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders en Zuiderzeewerken al aangeduid als Tussen de Vaarten, omdat de wijk tussen de Hoge Vaart en de Lage Vaart ligt. “Wij vonden het jammer dat Kunstwijk was afgewezen, maar omdat Tussen de Vaarten als werknaam al bekend was, besloten we het maar zo te laten. Er is nooit bezwaar tegen gemaakt”, zegt Lammert.
Waarom geen Schilderswijk?
Een andere logische keuze voor de wijknaam was ‘Schilderswijk’. Gezien de reputatie van de Schilderswijk in Den Haag zou men denken dat dit de reden was om de naam niet te gebruiken. “We hebben dat zeker besproken, maar het was niet de doorslaggevende factor”, vertelt Lammert. “We kozen uiteindelijk voor ‘Kunstwijk’ omdat de straatnamen niet alleen naar schilders, maar ook naar beeldhouwers vernoemd zijn.”
Een wijk vol kunstenaarsnamen
Hoewel de naam van de wijk veranderde, bleef het thema van de straatnamen ongewijzigd. De commissie koos ervoor om de straten naar beroemde kunstenaars en beeldhouwers te vernoemen. “Voor een wijk moet je minstens 60 namen hebben. We begonnen in de 17e eeuw en gingen door tot de 20e eeuw”, legt Lammert uit.
Wat opvalt in Tussen de Vaarten, is dat bijna alle straatnamen naar mannelijke kunstenaars vernoemd zijn. “Er zijn maar drie straten naar vrouwen vernoemd: Charlotte van Pallandt, Thérèse Schwartze en Charley Toorop. Tegenwoordig zou dat niet zo snel meer gebeuren”, zegt Lammert.
Hoe de straten hun namen kregen
Bij het kiezen van de straatnamen werd rekening gehouden met namen die makkelijk te schrijven en uit te spreken zijn. “Kandinsky was bijvoorbeeld een twijfelgeval, omdat niet iedereen weet hoe je dat schrijft”, vertelt Lammert. Daarbij is ook gekeken naar hoe mensen de namen uitspreken. “Niemand zegt ‘Rembrandt van Rijn’, dus werd het ‘Rembrandtweg’. Maar bij Frans Hals en Jan Steen kozen we juist wel voor de voornamen, omdat mensen het altijd over ‘Frans Hals’ en ‘Jan Steen’ hebben. Andere namen, zoals Kandinsky en Monet, werden alleen met de achternaam gebruikt.”
De straatnaamcommissie voegde soms een educatief element toe, zodat mensen iets nieuws konden leren. “Meindert Hobbema is daar een voorbeeld van.” Naast de woonwijk werd ook een aangrenzend bedrijventerrein ontwikkeld, dat toepasselijk ‘Het Atelier’ werd genoemd. Ook hangen er geïllustreerde borden die passen bij de vernoemde kunstenaar.
Vreemde eend
Hoewel de naam Tussen de Vaarten uiteindelijk werd gekozen, blijft het een bijzondere uitzondering in Almere Stad. “Als je iemand van buiten Almere zou vragen wat voor straatnamen er in de wijk Tussen de Vaarten te vinden zijn, dan zouden ze niet snel op kunstenaarsnamen komen. Dat maakt het toch een beetje een vreemde eend in de bijt”, zegt Lammert.
